غده مجموعه ای از سلول هاست که موادشیمیایی تولید و ترشج کرده و بیرون می دهد. غده موادی را از خون انتخاب کرده و بیرون می کند، روی آنها فرایندهایی انجام می دهد و موادشیمیایی حال را برای استفاده در یک نقطه از بدن آزاد می کند. برخی از انواع غدد، ترشحات خود را در نواحی خاص آزاد می کنند. برای مثال، غدد برون ریز، مثل غدد عرق و براقی، ترشجات خود را در پوست یا داخل دهان آزاد میکنند.
غده‌های درون ریز، هورمون‌ها را تولید میکنند. هورمون‌ها موادی شیمیایی هستند که در جریان خون وجود دارند و فرایندهای قسمت‌های دیگر بدن را کنترل میکنند. این فرایندها عبارتند از متابولیسم (واکنش‌هایی شیمیایی که به طور مداوم در بدن رخ می‌دهند). پاسخ به استرس، رشد و تکامل جنسی. این مجموعه شامل غده‌ها و سایر سلول‌های تولیدکننده هورمون هستند. غده‌هایی مثل هیپوفیز، فوق کلیه و تیرویید اعضایی هستند که تنها کارکرد آنها تولید هورمون‌های اختصاصی است. سایر اعضا و بافت‌ها مثل تخمدان‌ها، بیضه‌ها، قلب و کلیه‌ها نیز حاوی سلول‌های تولیدکننده هورمون هستند. اما غده درون‌ریز دو دسته هستند:غده درون‌ریز اولیه، غده درون‌ریز ثانویه. غده درون‌ریز ثانویه غددی هستند که کار اصلی آنها ترشح هورمون نمی‌باشد.
در اینجا نام و عملکرد ۱۰ غدد داخلی بدن را به طور مختصر برایتان بیان می کنیم.
۱- هیپوتالاموس
هیپوتالاموس، مجموعه ای از سلول های خاص می باشد که در بخش پایینی مرکز مغز واقع شده است و اصلی ترین رابط بین سیستم غدد درون ریز و سیستم عصبی به شمار می رود. سلول های عصبی موجود در هیپوتالاموس، با تولید مواد شیمیایی که تولید و ترشح هورمون ها را یا تشدید یا متوقف می کنند، غده هیپوفیز را کنترل می کند.
۲- هیپوفیز
غده هیپوفیز مهم ترین بخش سیستم غدد درون ریز به شمار می رود.
غده هیپوفیز به دو بخش تقسیم می شود: بخش پیشین (قدامی) و بخش پسین (خلفی).
بخش پسین یا خلفی غده هیپوفیز، هورمون ضد ادرار (آنتی دیورتیک) را ترشح می کند که با تاثیری که بر کلیه ها و دفع ادرار دارد، به حفظ توازن آب بدن کمک می کند.
همچنین هورمون اکسی توسین را ترشح می کند که باعث انقباضات رحم در طی زایمان و نیز ترشح شیر از سینه های مادر بعد از زایمان می گردد.
بخش پیشین هیپوفیز فعالیت غدد تیروئید، آدرنال و تناسلی را تنظیم می کند. از میان هورمون هایی که بخش پیشین هیپوفیز ترشح می کند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
– هورمون رشد یا سوماتوتروپین که رشد استخوان ها و سایر بافت های بدن را تحریک می کند و در استفاده بدن از موادمغذی و معدنی نقش دارد.
– هورمون پرولاکتین که تولید شیر را در زنان شیرده فعال می کند.
– هورمون تیروتروپین که غده تیروئید را برای تولید هورمون های تیروئید تحریک می کند.
– کورتیکوتروپین که غده آدرنال را برای تولید برخی هورمون های خاص تحریک می کند.
غده هیپوفیز همچنین اندورفین نیز ترشح می کند. اندورفین ها مواد شیمیایی هستند که برای کاهش حساسیت به درد، بر روی سیستم عصبی کار می کنند.
علاوه بر این، غده هیپوفیز هورمون هایی نیز ترشح می کند که به تخمدان ها و بیضه ها برای تولید هورمون های جنسی پیام می فرستند.
غده هیپوفیز همچنین تخمک گذاری و چرخه قاعدگی را نیز در زنان کنترل می کند.
۳- تیروئید
تیروئید که در بخش جلویی گردن قرار دارد، هورمون های تیروکسین و تری یدوتیرونین را تولید می کند. این هورمون ها سرعت سوخت ساز بدن را تنظیم می کنند. همچنین نقش مهمی در رشد استخوان ها و مغز و سیستم عصبی در کودکان دارند.
۴- پاراتیروئید
به غده تیروئید، چهار غده کوچک متصل است که به همراه یکدیگر عمل می کنند و پاراتیروئید نامیده می شوند. این غدد هورمون پاراتورمون را ترشح می کنند که با کمک هورمون کلسی‌تونین که در تیروئید تولید می شود، سطح کلسیم را در خون تنظیم می کنند.
۵- جزایر لانگرهانس غده پانکراس (لوزالمعده)
پانکراس یا لوزالمعده دو هورمون مهم، یعنی انسولین و گلوکاگون را تولید می کند. این هورمون ها برای حفظ تعادل قند خون و حفظ سوخت و ذخائر انرژی بدن، در کنار یکدیگر عمل می کنند.
۶- غدد فوق کلیوی یا آدرنال
بدن دو غده آدرنال مثلثی شکل دارد که هر کدام روی یکی از کلیه ها قرار گرفته است.
بخش داخلی یا مرکزی، کاتکول‌آمین هایی مثل اپی‌نفرین تولید می کند. اپی نفرین که آدرنالین هم نامیده می شود، در مواجهه با استرس، فشار خون و ضربان قلب را بالا می برد.
۷ و ۸- غدد تناسلی ( بیضه ها در مردان و تخمدان ها در زنان)
غدد جنسی یا تناسلی، مهم ترین منبع تولید هورمون های جنسی هستند.
۹- تیموس
تیموس، یک اندام تخصص یافته در دستگاه ایمنی بدن است. تنها فعالیت شناخته شده آن تولید لنفوسیت تی است که سلول‌های حیاتی برای دستگاه ایمنی بدن هستند.
۱۰- غده صنوبری یا پینه آل
غده صنوبری در وسط مغز قرار گرفته است. این غده هورمون ملاتونین ترشح می کند که چرخه خواب و بیداری و ساعت داخلی بدن را تنظیم می کند.
جزوه مزبور از جزوات درسی دانشگاه شهید بهشتی در مورد غدد و توسط گروه تالیف این دانشگاه تدوین شده است جزوه مزبور در ۲۵۵ صفحه و از طریق لینک زیر قابل دریافت است.
پسورد تمامی فایل ها : www.endbook.net
منبع : www.tebyan.net
